Պոչուկի էպիթելային ուղիներ

Պոչուկի էպիթելային ուղիներ (Pilonidal disease)

Ներկայացնում է Ցիտո բժշկական կենտրոնի բժիշկ–պրոկտոլոգ՝ Վարդգես Վագիֆի Հովսեփյանը

Պոչուկի էպիթելային ուղիները կամ պիլոնիդալ հիվանդությունը պոչուկի  և միջթշային շրջանում մաշկի քրոնիկ ինֆեկցիա է:  Այն ավելի շատ տարածված է տղամարդկանց մոտ և հիմնականում հանդիպում է սեռահասունացման շրջանից մինչև 40 տարեկանը: Ավելորդ քաշը և խիտ մազածածկույթը մեծացնում են այս հիվանդության առաջացման հավանականությունը:

Էթիմոլոգիա

Պիլոնիդալ լատիներենից թարգմանվում է որպես է մազերի խուրձ (pilus-մազ,  nidus-խուրձ): Այս հիվանդությունը առաջին անգամ նկարագրվել է Հերբերտ Մեյոյի կողմից 1833 թ-ին:

Պատճառները

Պիլոնիդալ հիվանդության առաջացման պատճառները ամբողջությամբ պարզված չեն: Հաճախ մազերը աճում են միջթշային ճեղքի մաշկի հաստության մեջ, ինչը վնասում է պոչուկի շրջանի մաշկը, առաջացնում է մաշկի գրգռում, ինֆեկցիա և թարախակույտ: Պարզվել է, որ այս հիվանդության առաջացման մեջ կարևոր դեր են խաղում խոր միջթշային ճեղքի անատոմիան և դրան հաջորդող փոսիկների առաջացումը, որոնց մեջ ներթափանցում են մազեր, առաջացնելով թարախակույտ կամ սինուս (խուղակ): Այս հիվանդության ախտածագման ըմբռնումը հնարավոր է դարձրել տարբեր վիրահատական մեթոդների մշակումը և ներդնումը:

Ախտանիշները

Ախտանիշները կարող են լինել ամենաթեթևից մինչև ծանր: Այդ ախտամիշները ներառում են.

• պոչուկի շրջանում միջին գծով փոքր փոսիկների առկայություն,
• մաշկի գրգռում,
• բորբոքում կամ թարախակույտ,
• ախտահարված օջախից թափանցիկ, արյունային կամ թարախային բնույթի արտադրություն,
• վարակի ներթափանցման դեպքում ախտահարված օջախի կարմրություն, պնդություն և տհաճ հոտով թարախային արտադրություն
• բարձր ջերմություն, սրտխառնոց, թուլություն:

Հիվանդության նկարագիրը

Հիմնականում բոլոր հիվանդները ախտորոշվում են երբ ունենում են սուր թարախակույտի էպիզոդ՝ պոչուկի շրջանում այտուցվածություն, ցավ և թարախային արտադրություն: Ինքնուրույն կամ բժշկական միջամտության հետևանքով թարախակույտը բացվելուց հետո հաճախ առաջանում է պիլոնիդալ սինուս: Այն իրենից ներկայացնում է մաշկի տակ տեղակայված խոռոչ, որը հաղորդակցվում է մեկ կամ մի քանի բացվածքների հետ: Որոշ դեպքերում այդ խոռոչները կարող են ինքնուրույն փակվել, սակայն մեծամասամբ հիվանդները վիրահատական բուժման կարիք են ունենում:

Ախտորոշումը

Ախտորոշումը դրվում է գանգատների, անամնեզի, հիվանդության կլինիկական պատկերի և բժշկի կողմից միջթշային և պոչուկի շրջանների զննման հիման վրա:

Բուժումը

Բուժումը կախված է հիվանդության նկարագրից: Երբ ախտորոշվում է որևէ ակտիվ բորբոքային պրոցես կամ ինֆեկցիա, առաջին հերթին պետք է հեռացնել պոչուկի և միջթշային շրջանի մազածածկույթը առնվազն 5 սմ տրամագծով: Դա նպաստում է ինչպես ակտիվ, այնպես էլ քրոնիկ հիվանդության բուժմանը: Թարախակույտի բուժումը՝ դրենավորումն է: Կատարվում է կտրվածք թարախակույտի պրոյեկցիայով, թարախը դատարկվում է,  խոռոչը դրենավորվում, ինչը թեթևացնում է ցավը և բորբոքումը: Միջամտությունը սովորաբար կատարվում է ամբուլատոր պայմաններում՝ տեղային անզգայացումով: Եթե առկա է նշանակալի բորբոքում, բժիշկը կարող է նշանակել հակաբիոտիկներ:

Վիրահատական բուժում

Բարդ կամ կրկնվող վարակների դեպքում բուժումը վիրահատական է: Այն ենթադրում է թարախակույտի (սինուսի) բացազատում, բորբոքված,  մեռուկացած հյուսվածքների և ներաճած մազախրձի(երի) հեռացում: Գոյություն ունեն վիրահատության տարբեր եղանակներ: Կախված հիվանդության փուլից և ախտանիշների արտահայտվածությունից կարող են կիրառվել տարբեր վիրահատական եղանակներ:

Պիլոնիդալ հիվանդության բուժմանն ուղղված վիրահատությունները բաժանվում են չորս խմբի.

1. Միջային հատում (հեռացում). բաց եղանակով, վիրահատական վերքի առաջնային փակումով կամ վերքի եզրերի կարումով հատակին:
2. Մինիմալ ինվազիվ միջամտություններ, որոնք ներառում են.

• փոսիկների և մազախրձերի հեռացումը և ցիստերի մաքրումը,
• պիլոնիդալ փոսիկների և սինուսի բացվածքների տրեպանային հեռացումը Գիպսի եղանակով,
• պիլոնիդալ սինուսի լազերային աբլացիան,
• էնդոսկոպիկ հսկողության տակ սինուսի խոռոչի մաքրումը,
• քիմիական եղանակով սինուսի խոռոչի աբլացիան,
• ֆիբրինային սոսինձի կամ ֆենոլի ներարկումը սինուսի խոռոչ:

3. Մաշկային լաթի ձևավորումով վիրահատություններ.

• Z պլաստիկա,
• V-Y պլաստիկա,
• Ռոմբոիդ լաթի ձևավորում,
• Լիմբերգի լաթի ձևավորում:

4. Միջին գծից դուրս վերքի փակման եղանակներ.

• Բասկոմի եղանակ,
• Կարիդյակիսի եղանակ:

Վիրահատական եղանակից կախված դիտվում է տարբեր էֆեկտիվություն: Առավել տարածված վիրահատական մեթոդ է բաց, կիսաբաց կամ փակ եղանակով միջային հատումը: Այն սակայն ասոցածված է վերքի երկարատև լավացման (միջինում 40 օր), կրկնման համեմատաբար բարձր հավանականության հետ (մինչև 15%), իսկ փակ եղանակի դեպքում նաև վերքի հաճախակի ինֆեկցման հետ: Հիվանդության չբարդացած դեպքերում կարող են կիրառվել քիչ ինվազիվ վիրահատական մեթոդներ (տրեպանային հեռացում և խոռոչի կյուրետաժ, Բասկոմ I վիրահատություն), որոնք տալիս են լավ արդյունքներ, ունեն կարճ հետվիրահատական շրջան: Քրոնիկ պիլոնիդալ հիվանդության, կամ դրա կրկնության դեպքում գերազանց արդյունքներ է ցուցաբերում Բասկոմի II եղանակով միջային գծից դուրս վերքի փակումը, որն ասոցացված է կրկնման, վերքերի ինֆեկցման ցածր  հավանականության (մոտ 1-3%) և կարճատև հետվիրահատական շրջանի հետ (մինչև 10 օր):

Վերջին մետաանալիզները ցույց են տալիս, որ միջային հատման եղանակը ունի բավականին բարձր ձախողման մակարդակ:

Մինիմալ ինվազիվ եղանակները ունեն առավելություններ (հյուսվածքների մինիմալ վնասում, սպիերի մինիմալ առաջացում, արագ ապաքինում), սակայն ձախողման հաճախականությունը նույնպես բավականին բարձր է (15-40% 5 տարվա ընթացքում, կախված մեթոդի կիրառումից) և ոչ բոլոր դեպքերում կարելի է դրանք կիրառել:

Բասկոմի մեթոդի կիրառման դեպքում միջային ճեղքը հարթեցվում է, ձևավորվում է լաթ, որը կարվում է միջին գծից դուրս: Այս եղանակը կարող է կիրառվել ինչպես առաջնային կամ բարդացած պիլոնիդալ հիվանդության այնպես էլ այլ վիրահատական  մեթոդներով բուժման ձախողման պարագայում:

Ինչպե՞ս խնամել վերքը:

Եթե վերքը փակ է, այն պետք է պահվի մաքուր և զերծ մազերից, մինչև նրա լրիվ լավացումը: Եթե վերքը բաց է, այն պետք է փակվի ստերիլ վիրակապով, վերքի մակերեսը չոր և մաքուր պահելու համար:

Պիլոնիդալ հիվանդությունը կարող է ունենալ քրոնիկ ընթացք, այդ պատճառով պետք է անպայման հետևել բժշկի հետվիրահատական ցուցումներին  հիվանդության կրկնության և վերքերի ինֆեկցման հավանականությունը իջեցնելու նպատակով: